Stevin Seminar: Hersenspoelen. Feit en fictie in de jaren vijftig

Programma
15.30-16.15: presentatie Maarten Derksen
16.15-16.35: co-referaat Ivo van Hilvoorde
16.35-17.00: plenaire discussie

Aansluitend borrel in The Basket

Dr. Maarten Derksen is universitair docent Theorie & Geschiedenis van de Psychologie, Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen

Dr. Ivo van Hilvoorde is als sportfilosoof verbonden aan de Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam

Abstract Maarten Derksen

Weinig begrippen illustreren de Koude-Oorlogparanoia van de jaren vijftig zo goed als ‘hersenspoelen’. De overtuiging dat de communisten een nieuw psychologisch wapen hadden ontwikkeld waarmee ze de gedachten van hun eigen bevolking en hun vijanden konden beheersen, voedde tegelijk de angst dat zoiets ook in de Vrije Wereld kon gebeuren, en misschien al gebeurde. Tot op de dag van vandaag is hersenspoelen een veelvoorkomend onderwerp in samenzweringstheorieën. In mijn presentatie zal ik ten eerste beschrijven hoe, in de geschiedenis van het begrip, waarheid en verzinsels voortdurend in elkaar overlopen, op zo’n manier dat het begrip zelf in zekere zin een illustratie is van het proces waar het naar verwijst. Ten tweede zal ik laten zien hoe psychologen en andere wetenschappers tot de overtuiging kwamen dat hersenspoelen niet zozeer een vorm van gedachtenbeheersing was, maar eerder een proces van overtuigen en onderwijzen, dat plaatsvindt in een dialoog. Het was een conclusie die maar weinig acceptatie vond.