De Dordtse Descartes? Kennis en cultuur in Dordrecht: Isaac Beeckman (1588-1637)

Artist impression astronomisch observatorium van Isaac Beeckman, Dordrecht (1628). © Bert Brouwenstijn, Vrije Universiteit Amsterdam (FGW, CLUE+)

Toen de bekende Franse filosoof René Descartes in 1628 naar Dordrecht reisde, kwam hij niet voor de geleerde predikant Balthasar Lydius of de bekende staatsman Jacob Cats. Hij kwam voor de rector van de Latijnse School ter plaatse, Isaac Beeckman (1588-1637), die bekend was geworden als grondlegger van een nieuwe natuurfilosofie op mechanistische grondslag.

Beeckman was rond 1630 namelijk de meest originele geest die Dordrecht op dat moment kende en nog altijd is hij bekend vanwege zijn cruciale bijdrage aan de mechanisering van het wereldbeeld (E.J. Dijksterhuis).

Toch is Beeckman in Dordrecht een relatief onbekende figuur gebleven. In de geschiedenis van Dordrecht is vooral aandacht besteed aan de kunsten en de literatuur, niet aan de studie van de natuur. Daarnaast hebben degenen die zich voor Beeckman interesseerden zich vooral bezig gehouden met zijn Zeeuwse en Rotterdamse periode. Maar de jaren na Beeckman’s verhuizing naar Dordrecht waren niet minder belangrijk. Het waren de jaren van zijn ‘internationale doorbraak’. Hij kreeg ook in 1628 de beschikking over een meteorologisch en astronomisch observatorium op het dak van de Latijnse school, het eerste publieke observatorium in de Republiek, ouder dan dat van de Leidse universiteit (zie de artist impression hierboven). De heren regenten hadden evident grote verwachtingen van de nieuwe rector.

Kwamen die grote verwachtingen uit? Hoe ging het verder met zijn vriendschap met Descartes en andere buitenlandse geleerden? Welke ontwikkeling vertoonde zijn mechanistische natuurfilosofie? Hoe bewoog Beeckman zich in het intellectuele en kunstzinnige milieu in Dordrecht? Waarom stortte hij zich in zijn Dordtse tijd op het slijpen van lenzen? Wat is er met zijn erfenis gebeurd? Al deze vragen komen aan de orde in een tweedaags congres dat op 18 en 19 april a.s. wordt gehouden in het Dordrechts Museum. Daarin wordt niet alleen de blik op leven en werk van Beeckman gericht, maar ook op het wijdere culturele ambiance van de Merwestad.

Het congres wordt namens de Isaac Beeckman Stichting georganiseerd door Klaas van Berkel (Rijksuniversiteit Groningen), Fokko Jan Dijksterhuis (Stevin Centre, VU) en Fred van Lieburg (HDC Centre for Religious History, VU).

U kunt zich aanmelden door een email te sturen naar: hdc@vu.nl
Wilt u bij deze aanmelding aangeven op welke dagen u van plan bent te komen?
Ter bestrijding van de onkosten vragen wij een bijdrage van € 15,00. U kunt dit bedrag overmaken naar de Stichting ter ondersteuning van het HDC: IBAN NL86 INGB 0001168001.

Programma

Donderdag 18 april

10:00 Inloop
10:30 Opening
10:45 Klaas van Berkel – Inleiding: wat aan Isaac Beeckmans Dordtse tijd voorafging
11:15 Marianne Eekhout – Beeld en zelfbeeld van Dordrecht rond 1630
11:45 Klaas van Berkel – Isaac Beeckman, René Descartes en de Republiek der Letteren

12:15 Lunchpauze

Rondleiding door zeventiende-eeuwse afdeling van het Dordrechts Museum door conservator Sander Paarlberg

14:00 Dirk van Miert – Het onderwijs aan de Latijnse School
14:30 Huib Zuidervaart – Isaac Beeckman en de praktische beoefening van de weer- en sterrenkunde
Theepauze
15:30 Johan Koppenol – Jacob Cats en de bestrijding van hekserij
16:00 Arjan van Dixhoorn – Isaac Beeckman, de rederijkers en de transformatie van de
constencultuur
16:30 Borrel
18:00 Sprekersdiner

Vrijdag 19 april

10:00 Opening
10:10 Fred van Lieburg – Een vreemdeling in Jeruzalem? Isaac Beeckman als Dordtenaar
10:40 Eric Jorink – Isaac Beeckman, Andreas Colvius en de microscoop
11:10 Carla-Rita Palmerino – Isaac Beeckman en Galileo Galileï

11:40 Koffie- en lunchpauze
Bezoek aan Hof van Nederland voor Eureka-tentoonstelling

14:00 Mart van Lieburg, Isaac Beeckman en het medisch denken in de Dordtse kring
14:30 Fokko Jan Dijksterhuis – Isaac Beeckman en de alchemie
15:00 Peter Nieuwenhuizen – De Utrechtse drukker P.D. Sloot en de postume uitgave van Isaac Beeckmans Centuria
15:30 Afsluiting
16:00 Borrel