News & Agenda 2015-2016

* * *

SUMMER READING

Inaugural address prof. dr. Henk W. de Regt (board member Stevin Centre): Understanding Science

Text available at http://hdl.handle.net/1871/54450

* * *

STEVIN SEMINAR #17

Hersenspoelen: feit en fictie in de jaren vijftig

Wanneer: Donderdag 2 juni 2016

Waar: Hoofdgebouw VU, zaal 2A-24

Hoe laat: 15.30-17.00u

Programma

15.30-16.15: presentatie Maarten Derksen

16.15-16.35: co-referaat Ivo van Hilvoorde

16.35-17.00: plenaire discussie

Aansluitend borrel in The Basket

Dr. Maarten Derksen is universitair docent Theorie & Geschiedenis van de Psychologie, Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen

Dr. Ivo van Hilvoorde is als sportfilosoof verbonden aan de Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam

Abstract Maarten Derksen

Weinig begrippen illustreren de Koude-Oorlogparanoia van de jaren vijftig zo goed als ‘hersenspoelen’. De overtuiging dat de communisten een nieuw psychologisch wapen hadden ontwikkeld waarmee ze de gedachten van hun eigen bevolking en hun vijanden konden beheersen, voedde tegelijk de angst dat zoiets ook in de Vrije Wereld kon gebeuren, en misschien al gebeurde. Tot op de dag van vandaag is hersenspoelen een veelvoorkomend onderwerp in samenzweringstheorieën. In mijn presentatie zal ik ten eerste beschrijven hoe, in de geschiedenis van het begrip, waarheid en verzinsels voortdurend in elkaar overlopen, op zo’n manier dat het begrip zelf in zekere zin een illustratie is van het proces waar het naar verwijst. Ten tweede zal ik laten zien hoe psychologen en andere wetenschappers tot de overtuiging kwamen dat hersenspoelen niet zozeer een vorm van gedachtenbeheersing was, maar eerder een proces van overtuigen en onderwijzen, dat plaatsvindt in een dialoog. Het was een conclusie die maar weinig acceptatie vond.

* * *

STEVIN SEMINAR #16

Hans de Waardt (VU) over medische kennis en tolerantie

Hoofdgebouw VU, 12 A 37

Woensdag 20 april, 16.00-17.15

Na afloop borrel in de Basket

Johan Wier (1515-1588), medische kennis en tolerantie

Johan Wier is geboren in Grave. Van 1529 tot 1533/34 was hij een inwonend leerling van Agrippa ab Nettesheim, befaamd en berucht expert op het gebied van de natuurlijke magie. Daarna studeerde hij geneeskunde in Parijs en in 1550 werd hij benoemd tot eerste hofarts van Willem de Rijke, hertog van Kleef enz. In zijn De praestigiis daemonum (De demonische waandenkbeelden) uit 1563 betoogde hij dat het onzin was om mensen te vervolgen wegens hekserij. Vrouwen die vrijwillig bekenden aan toverij te doen waren melancholiek. In 1577 publiceerde hij De ira morbo (Woede als ziekte) waarin hij een therapie presenteerde tegen de oncontroleerbare woede van de godsdienstoorlogen. Wier werd beïnvloed door de natuurlijke magie en het spiritualisme van de 16e eeuw. In zijn publicaties instrumentaliseerde hij zijn academische kennis om de tolerantie te bevorderen. Dit aspect staat centraal in mijn presentatie.

Hans de Waardt is UD bij de Afdeling Geschiedenis van de Vrije Universiteit. Hij organiseert en draagt de succesvolle master track Medische Geschiedenis.Hij publiceert over het geloof in hekserij, toverij, demonische bezetenheid en magie en over humanisme, spiritualisme en religieuze tolerantie in de 16e en de 17e eeuw.

* * *

STEVIN SEMINAR #15

Ben Peperkamp on Elektricity and Literature

W&N Building, room G 076

Wednesday 16 March, 16.00-17.15h

Afterwards drinks in The Basket

ABSTRACT

Technologie, cultuur, literatuur. Over de publieke receptie van de bliksemafleider, 1752-1870

Geen technologische innovatie van de late achttiende eeuw heeft vermoedelijk zoveel belangstelling opgewekt als de bliksemafleider, voor het eerst beschreven (en waarschijnlijk ook beproefd) door Benjamin Franklin rond het jaar 1752 in Pennsylvania (Amerika). Tegen de achtergrond van de vitale verbreiding van Benjamins ideeën over elektriciteit en afleider wil ik aandacht vragen voor een uitvoerige passage over bliksem en afleider in een gedicht van dominee J.J.L. ten Kate, De Planeeten uit 1869. Waarom schrijft Ten Kate – een van de meest gevierde dichter-dominees van Nederland– meer dan een eeuw na Franklins uitvinding nog zo uitvoerig (en behoedzaam) over de afleider? En waarom voegt hij aan zijn gedicht een ‘gebruiksaanwijzing’ toe: hoe zelf een goede afleider aan de woning te monteren? Mijn veronderstelling is dat een analyse van dit gedicht (en de bronnen) inzage kan bieden. Het zou mooi zijn wanneer we – na een introductie van de casus – er samen over zouden kunnen discussiëren wat de wetenschaps- en cultuurgeschiedenis anno 2016 over dergelijke ‘bronnen’ te zeggen heeft.

Ben Peperkamp is hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Vrije Universiteit

* * *

STEVIN SEMINAR #14

Fokko Jan Dijksterhuis on The Substance of Light

W&N Building, room G 076

Wednesday 17 February, 16.00-17.15h

Afterwards drinks in The Basket

ABSTRACT

The Substance of Light in the Lenses of Tschirnhaus. Philosophy, Industry, Instruments, and Patronage around 1700

In the 1690s Walther Ehrenfried von Tschirnhaus (1651-1708) in Saxony developed a new kind of burning lenses of unprecedented power. They produced immense heats that would melt and vitrify all kinds of substances. The lenses branched out to all kinds of places and projects. To Tschirnhaus’s attempts around 1680 to secure patronage from the Sun King for his burning mirrors and Christiaan Huygens’s analysis of caustics. To Tschirnhaus’s involvement in the Saxony industrial innovations that would bring forward Meissner porcelain. To the interests of Amsterdam amateurs in experimental display as well as hetorodox philosophy and Wilhelm Homberg’s Paris experiments on the transmutation of metals by light. In this presentation I will sketch these linkages of knowledge practices around 1700. At the same time I will single out the focus of Tschirnhaus’s lenses as a turning point in the conception of light. What, after all, is burning in the focus: rays, forces, particles, or some substance?

Fokko Jan Dijksterhuis is Extraordinary Professor of Cultural History of the Modern Period at the Department of History of the Vrije Universiteit and Associate Professor of History of Science at the Centre for Studies of Science and Technology of the University of Twente.

* * *

STEVIN SEMINAR #13

Raf de Bont and Marcel Boumans: Research outside the laboratory, in the field

Wednesday 27 January 2016, 15:30-17.15h

Wis- en Natuurkundegebouw VU, De Boelelaan 1085, Room G 076

Afterwards drinks in The Basket

In 2015 two scholars from the Low Countries published books that are concerned with scientific research carried out in the field: Marcel Boumans (Utrecht University) and Raf de Bont (Maastricht University). In this Stevin Seminar they will present their work, and exchange their views on scientific research outside the laboratory.

Program

15:45 – 16:10 Raf de Bont – Stations in the Field: A History of Place-Based Animal Research, 1870-1930

16:10 – 16:35 Marcel Boumans – Science outside the Laboratory: Measurement in Field Science and Economics

16:35 – 16:50 Debate between the authors

17:50 – 17:15 General discussion with the audience

About the books

Raf de Bont’s Stations in the Field (University of Chicago Press, 2015) focuses on the early history of biological field stations and the role these played in the rise of zoological place-based research. Beginning in the 1870s, a growing number of biological field stations were founded—first in Europe and later elsewhere around the world—and thousands of zoologists received their training and performed their research at these sites. Through case studies, De Bont examines the material and social context in which field stations arose, the actual research that was produced in these places, the scientific claims that were developed there, and the rhetorical strategies that were deployed to convince others that these claims made sense. From the life of parasitic invertebrates in northern France and freshwater plankton in Schleswig-Holstein, to migratory birds in East Prussia and pest insects in Belgium, De Bont’s book is fascinating tour through the history of studying nature in nature.

Marcel Boumans’ Science Outside the Laboratory (Oxford University Press, 2015) discusses measurement in terms of social science rather than laboratory science, and defends the need for expert judgment in the sciences. The conduct of most of social science occurs outside the laboratory. Such studies in field science explore phenomena that cannot for practical, technical, or ethical reasons be explored under controlled conditions. These phenomena cannot be fully isolated from their environment or investigated by manipulation or intervention. Yet a methodology that accounts for expert judgment does provide analysts with a sound basis for discerning what occurs under field conditions, and why.

Raf De Bont is assistant professor at Maastricht University.

Marcel Boumans is associate professor at Utrecht University.

* * *

STEVIN SEMINAR #12

Frans van Lunteren on Machines as Metaphors

Wednesday 9 December 16.00-17.15h

Wis- & Natuurkundegebouw: WN C 161

Afterwards drinks in The Basket

Abstract

Machines as metaphors: a ‘big picture’ of the history of modern science

Over the last few decades there have been several calls for a ‘big picture’ of the history of science. There is a general need for a concise overview of the rise of modern science, with a clear structure allowing for a rough division in periods. Here I would like to propose such a scheme, one that is both elementary and comprehensive. It focuses on four machines, which mediated between science and society during successive periods of time. Following an extended developmental phase each of these machines came to play a highly visible role in Western societies, both socially and economically. Each of these machines, moreover, was used as a powerful resource for the understanding of both inorganic and organic nature. More specifically, their metaphorical use helped to construe and refine some key concepts that would play a prominent role in such understanding. Finally, in a refined form, each of these machine would eventually make its entry in scientific research, thereby strengthening the ties between these machines and nature.

Frans van Lunteren is professor in the history of science, Vrije Universiteit Amsterdam and Leiden University.

* * *

STEVIN SEMINAR #11

November 11th, 15.30-18.00h

Main building 11A-24

Speaker: Benjamin Schmidt (University of Washington, Seattle)

In cooperation with the Graduate School of the Faculty of Humanities, Vrije Universiteit Amsterdam

* * *

STEVIN SEMINAR #10

Dr. David Ludwig on Race and Science

Wis- & Natuurkundegebouw: WN C 161

14 October 16.00-17.15h

Afterwards drinks in The Basket

Abstract

Race and Conceptual Change. Reconsidering the History and Future of Racial Classifications

"Race" is widely considered a discredited scientific concept that was established by Enlightenment taxonomists but lost credibility over the course of the 20th century and became thoroughly debunked by post-war population biology and genetics. While it remains a consensus view that biological differences between human populations have no cognitive or behavioral implications, the concept of race has reemerged in debates about 21st-century genomics and biomedicine. Recent scholarship in the science studies discusses these developments by claiming that biological races are again “gaining in reality” and by questioning whether race is "still socially constructed".

The aim of this talk is to argue that recent controversies about the status of race have to be understood in a broader context of conceptual change in science. "Race" is a historically variable term that is without stable referent but has been used to express vastly different biological, cultural, metaphysical, and political ideas. We therefore need to understand the history of race in terms of a historical ontology that acknowledges its referential instability. Finally, I argue that this perspective has relevant implications for the current state and the future of racial classifications. Instead of asking what races really are, we need to address the epistemic and social implications of different conceptual strategies in contemporary genomics and biomedicine.

Dr. David Ludwig is a researcher and Veni-laureate at the Faculty of Humanities, Vrije Universiteit Amsterdam